Ik zie hem nog zitten; een geadopteerde jongen van een jaar of 14 met zijn capuchon over zijn hoofd. Niet bereid om mee te werken. Dat was zes jaar geleden mijn eerste kennismaking met het thema adoptie binnen mijn werk. Hij kon niet overweg met zijn vader. Hij reageerde alles op hem af. Dat heeft me toen wel geraakt; die wig binnen dat gezin. En dat die vader bleef staan en gaan voor deze jongen. En nu, zoveel jaar na het afronden van zijn behandeling, belde hij me omdat hij even vastliep. Na een uurtje praten kon hij weer verder. Hij vertelde me dat hij destijds zoveel aan de hulp gehad heeft. Dat vond ik bijzonder om te horen omdat ik toen echt wel peentjes gezweet heb tijdens zijn 45 minuten stilzwijgen. Met deze jongen en zijn ouders heb ik meerdere trajecten doorlopen. Als gezin samen en met meerdere gezinsleden individueel.

Zo wezenlijk dat de ouders zich ook bewust zijn van hoe zij zelf in elkaar zitten.

Die focus op zowel de ouder als het kind, naast ook de school, is de rode draad in mijn hulpverlening aan gezinnen. Ik heb namelijk gemerkt dat de aandacht vaak gericht is op hoe het kind met zijn of haar emoties omgaat. En wat ervoor zorgt dat ze uit hun ‘raampje’ gaan, zoals dat heet. Kinderen kunnen intens naar buiten gericht reageren of juist verdwijnen in hun eigen cocon.Vervolgens wordt de ouders geleerd hoe ze signalen van oplopende energie kunnen herkennen. En hoe ze hun kind kunnen helpen weer terug te komen in een kalme focus.
Maar voor mij is zo wezenlijk dat de ouders zich ook bewust zijn van hoe zij zelf in elkaar zitten; hoe zit het met hun eigen gehechtheidsgeschiedenis? Wat is hun automatische stijl van reageren? Ook voor adoptiegezinnen geldt dat er een overdracht is van patronen vanuit de ouders naar het kind. Zolang dat niet helder en doorleefd is bestaat de kans dat je niet werkelijk emotioneel beschikbaar bent voor je kind. En dat je niet afgestemd genoeg kunt reageren.

Overigens geldt dit ook voor de hulpverlener zelf. Daarom vind ik het van belang dat ook ik me zoveel mogelijk bewust ben van mijn eigen reacties en waar die vandaan komen. Dat is voor mij een wezenlijk onderdeel van mijn werk. Daarnaast speelt beschikbaar zijn een grote rol wanneer je werkt met geadopteerden. Zij hebben al zo’n breuk of zelfs meerdere breuken in hun relaties meegemaakt, dat het van wezenlijk belang is dat je hen het gevoel geeft dat je altijd bereikbaar en beschikbaar bent.

Ik werk nu meestal samen met een gezinsbegeleider die naar de gezinnen toe gaat. Met behulp van video analyseren we een spelsituatie, de verschillende wijzen waarop de gezinsleden met hun gevoelens en impulsen omgaan, hoe ze op elkaar reageren, verbonden zijn en hoe hun veerkracht is. Als dat helder is dan kan er naast videofeedback gewerkt worden aan het versterken van de gehechtheidsrelatie. Mijn voorkeur gaat uit naar methodes die thuis ingezet kunnen worden, zoals Helende verhalen, Fasetherapie, DDP-gedachtegoed en Sherborne Samenspel (link). Wanneer blijkt dat er nog indringende tot traumatische ervaringen zijn die de ontwikkeling van het kind of de gehechtheidsrelatie belemmeren gaan we daar verder mee aan de slag.

Wat bij mijn behandelingen altijd centraal staat bij zowel adoptiegezinnen als geadopteerde volwassenen is het stimuleren van verbinding. Natuurlijk met de andere gezinsleden of bijvoorbeeld een partner, maar dat begint met het maken van de verbinding met jezelf. Dat je (weer) mens durft te zijn door te voelen en pijn te ontladen. Echt rouwen om dat wat er niet of onvoldoende was. Ik loop een tijdje met de geadopteerde mee in dat proces en reik de woorden, inzichten en tools aan om hier in het alledaagse leven steeds zelfstandiger mee verder te kunnen gaan. Pas wanneer die verbinding met jezelf en anderen er vanuit het hart en de buik is, niet alleen vanuit het hoofd, kun je echte stappen zetten. Ook de verbinding met de geboorteouders speelt een belangrijke rol. Niet alleen de geadopteerde maar ook de adoptieouders moeten hen soms nog een echte plek geven. Vanuit het hart dus, niet omdat het moet. Ook al is dat soms moeilijk.

Onlangs was ik bij een afstuderen van een jongedame die bij mij in de praktijk komt. Ze is met ruim vier jaar geadopteerd uit China. Het voelde voor haar incompleet dat haar biologische ouders bij zo’n belangrijk moment ontbraken. Met behulp van opstellingen hebben we haar ouders echt een plek gegeven; ze voelde hun aanwezigheid achter haar. En dat had ze heel mooi weergegeven tijdens het afstuderen zelf; er stonden twee lege stoelen met bosjes bloemen erop. ‘Dit is voor mijn biologische ouders’. zei ze.
En ze stond daar zo krachtig! Haar docent zei dat ze zo’n unieke kijk heeft op de bouwkunde; ze ziet eerst de details en kijkt dan pas naar het grotere geheel. Dat is iets wat ze denk ik heeft meegekregen vanuit haar hyperalertheid, haar overlevingsmechanisme dat ze ontwikkelde tijdens haar verblijf in een slecht tehuis. En zo zie je hoe je van zoiets indringends de vruchten kunt plukken, wat daaruit op kan bloeien. Voor mij een inspirerend voorbeeld van menselijke veerkracht. En van mens-zijn. Dit maakt waarom ik zo van mijn werk (voor volwassenen) en (voor kinderen) houd!

Tekst: Kim van Schie  Fotografie: Ton Sondag